Varičela, odnosno ovčje boginje, pljuskavice, vodene boginje, je veoma kontagiozno, prvenstveno dječje oboljenje, rasprostranjeno u cijelom svijetu, praktično uvijek benignog toka i povoljnog ishoda. Karakteriše ga diseminovana vezikulozna ospa. Izaziva je varičela-zoster virus kome je čovjek jedini domaćin. Bolest se javlja tokom cijele godine. Manje epidemije javljaju se prvenstveno u zimskim i proljećnim mjesecima, uglavnom u dječjim kolektivima i porodicama.
– Najčešće obolijevaju djeca predškolskog i školskog uzrasta. Smatra se da oko 10 odsto odraslih nije bolovalo varičelu, tako da se ona može vidjeti i kod odraslih kada najčešće obolijevaju roditelji u okviru kućnih epidemija. Jedini izvor virusa je dijete oboljelo od varičele, rijetko od herpes zostera. Virus se prenosi respiratornim putem. Inkubacioni period traje od 10 do 21 dan, uobičajno od 14 do 17 dana – kaže dr Rajka Pajović, pedijatar.
Bolest uglavnom počinje bez prodromalnih simptoma. U rijetkim slučajevima počinje prodromalnim znakovima koji su nestalni - povišena temperature, ospa koja može da liči osipu kao kod šarlaha, upala ždrijela, malaksalost, gubitak apetita, glavobolja, kašalj, u trajanju od dva do pet dana – kazala je Rajka Pajović, pedijatar.
Eruptivni stadijum, kako je kazala, počinje iznenada, bez temperature ili sa njom, izbijanjem makulopapula koje ubrzo postaju vezikule.
– Najčešće se prvi nalet ospe previdi. Naredni nalet ospe javlja se posle 12 do 24 časova sa skokom temperature i obilnijom ospom. Naleti ospe traju od dva do pet dana, najčešće se vide tri naleta. Posle poslednjeg naleta, u nekomplikovanim slučajevima febrilnost prestaje. Vezikule su ispunjene bistrim sadržajem, tvrde na palpaciju okružene lako crvenim poljem. Izgled vezikule poredi se sa kapljom rose ili perlicom. U toku narednih 12 sati sadržaj vezikule se zamućuje. Ona postaje mekša, upupčava se u sredini i pretvara u krasticu. Kada krastica počinje da se odljepljuje ovaj lako crveni prsten oko nje se gubi – kaže Pajović.
Najizraženiji simptom bolesti je svrab koji se javlja kada izbija ospa, a gubi se kada kraste otpadnu.
– Otpadanjem krasti stvaraju se plitki ožiljci koji se vremenom popunjavaju i iščezavaju. Može doći i do stvaranja ožiljaka, ako se vezikula formira blizu lojnog ili znojnog kanala. Dijete je infektivno i do dva dana prije ospe. Predisponirajuća stanja za razvoj komplikacija varičele su stanja sniženog imuniteta, odnosno stanja posle transplatacije organa, malignitet, pacijenti koji primaju hemo, radio ili imunosupresivnu terapiju, oboljeli od AIDS-a. Dugotrajna i ponovljena febrilnost sugeriše javljanju bakterijske superinfekcije ili komplikacija – rekla je Pajović.
Pedijatar ukazuje da komplikacije mogu da budu upala pluća, progresivna varičela, cerebelitis, stafilokokne infekcije kože.
- Upala pluća se javlja najčešće kod odraslih, trudnica i imunosuprimiranih osoba. Javlja se zajedno sa izbijanjem ospe. Obično se dijagnostikuje od tri do pet dana bolesti. U težim oblicima javlja se ubrzano, otežano disanje i visoka temperature.Progresivna varičela viđa se kod imunosuprimiranih osoba. Praćena je sa novim i novim naletima ospe, tako da je sva koža gusto prekrivena ospom.Temperatura je sve vrijeme visoka, vezikule su tvrde, javljaju se na dlanovima i tabanima. Ne dolazi do prelaska vezikule u krastu. Iste patološke promjene zahvataju i sluznicu, kao i visceralne organe (pneumonija, hepatitis, encefalitis).Smatra se da će 30 procenata djece oboljele od leukemije razviti ovaj oblik varičele. Mortalitet je veći od 20 procenata – navodi Pajović.
Kako je kazala zahvaćenost centralnog nervnog sistema javlja se u 1-2/1.000 oboljelih, uglavnom samo kod djece, u vidu cerebelitisa - upale malog mozga, tokom dvije sedmice bolesti, manifestuje se cerebelarnom ataksijom (nesigurnim teturavim hodom, povraćanjem, apatijom, mentalnom iritacijom).
- Simptomi cerebelitisa mogu biti diskretni, sa brzim oporavkom ili dugotrajni sa oporavkom od mjesec dana pa i više. Kod odraslih može doći do encefalitisa sa delirijumom, konvulzijama i komom. Rjeđe komplikacije su aseptični meningitis, encephalitis i Gillan-Bareeov sindrom. Bakterijske komplikacije varičele su prvenstveno stafilokokna infekcija kože – kaže Pajović.
A.D.

---

Izolovati van kolektiva
Terapija varičele je prvenstveno simptomatska.
- Dijete izvući iz kolektiva i izolovati u kućnim uslovima. Laka hrana, jer često djeca teško gutaju zbog plitkih erozija po ždrijelu. Promjene po koži tretiraju se puderom sa anestezinom radi smirivanja svraba. Tuširanje, kao prevencija bakterijkih superinfekcija kože. Kod imunokompromitovane djece uključivanje antivirusne terapija u konsultaciji sa infektologom ili hemato-onkologom – rekla je Rajka Pajović.